Polakowi jeno dom drewniany przystoi, a insze domy z błota tudzież kamienia, przez mularzy przysposobione, Frycom i inszemu kacerstwu zostawmy!
Onufry Zagłoba
Rozmaitości » Konstrukcje  |  Artykuł napisano: 29.12.2011
Otwory okienne i drzwiowe
Otwory w ścianach chałup, czyli drzwi i okna są wzmacniane szponami lub łątkami.

             Łątki są to kwadratowe słupki o wymiarach takich jak grubość ściany, lub prostokątne o wymiarach takich jak bale w ścianie. Użycie bali takich samych jak te w ścianie a więc np. 15x30 jest wygodne gdyż umożliwia lepsze gospodarowanie materiałem. Szerokie łątki jednak trudno jest zakryć opaską okienną dlatego częściej się daje łątki kwadratowe. Łątka górą i dołem jest wczopowona czopem własnym w belkę pod otworem i nad otworem. W belkach poziomych przy łątce robi się czopy które wpuszcza się w rowek o wymiarach 4x4cm lub większych wykonany w całej długości łątki. Jest bardzo ważną rzeczą żeby wysokość łątki była mniejsza niż wysokość otworu w który ma być wstawiona. Chodzi o to że drewno w miarę wysychania kurczy się znacznie w poprzek włókien a nieznacznie po długości. Dlatego jeżeli słupki będą idealnie dopasowane to po jakimś czasie oczep oprze się na nich o między balami poziomymi pojawią się szczeliny. Jak duży zapas zostawić to zależy od drewna którym dysponujemy- przy drenie mokrym na łątkach okien które mają wysokość około 150 cm należy zostawić około 6cm zapasu, a na łątkach które łączą podwalinę z oczepem a więc mają długość 240-300 cm należy zostawić zapas  8-12 cm. Zapasy należy zostawić nawet w przypadku drewna sezonowanego, dlatego że po pierwsze o ile sami go nie sezonowaliśmy nie mamy pewności czy jest wysezonowane prawidłowo, a po drugie drewno nawet suche podlega pewnym ruchom związanym ze zmianami wilgotności powietrza i nie jest wskazane żeby szczeliny między balami zależnie od pory roku się zmieniały.

           Innym rozwiązaniem na konstruowanie otworów w ścianie wieńcowej są tzw. szpony. Szpony to listwy na ogół kwadratowe o wymiarach 4x4 lub większe jeżeli ściany są wykonane  z grubszych bali. Szpony są spodem i górą wpuszczone w bale pod i nad otworem okiennym czy drzwiowym. Robiąc otwory pod szpony w oczepie należy pamiętać żeby były znacznie głębsze niż wskazuje na to długość szpona tak ażeby bale w miarę wysychania nie oparły się na szponie przez co ściana podobnie jak w przypadku łątek rozsczelniłaby się. Szpony są znacznie bardziej wiotkie niż łątki dlatego nie powinno się  ich stosować jako usztywnienie dużych otworów od podwaliny do oczepu. Zastosowanie szponów komplikuje nieco montaż okien. Jeżeli montuje je majster nie obeznany z domami wieńcowymi to na ogół mocuje je do bali, a nie szpona co oczywiście ma opłakane skutki w trakcie eksploatacji. W przypadku zastosowania łątek majster, mimo całej swojej przebiegłości,  nie ma możliwości przymocowania okien do końcówek bali poziomych.

            Zaletą szponów jest to, że używając ich nie widać szpary na osiadanie gdyż ta jest ukryta wewnątrz bali. Niektóre osoby ta szpara, która jest  konieczna nad łątkami, razi dlatego preferują szpony. Mazurów to nie raziło, dlatego w ścianach mazurskich domów są łątki. Ich zalety konstrukcyjne zdecydowanie przeważają nad drobnymi wadami estetycznymi, dlatego w domach wieńcowych powinno się raczej używać łątek niż szponów.

Galeria zdjęć
Portal Internetowy o Tradycyjnym Budownictwie Drewnianym www.drewnopedia.pl
© Polska Drewniana Sp. z o.o. | ul. Duchnicka 3, 01-796 Warszawa | tel. 22 320 29 79 | biuro@polskadrewniana.pl
Pracownia Projektowa: ul. Św. Wojciecha 10 | 12-200 Pisz | 609 032 440

Projekt i wykonanie MASURIA® Krzysztof Szyszkowski
Kopiowanie zawartości bez zgody jest zabronione