KoÅ„cówki bali wystajÄ…ce poza wÄ™gieÅ‚, czyli tak zwane ostatki nie majÄ… żadnego znaczenia konstrukcyjnego a zatem zazwyczaj sÄ… Å›ciÄ™te równo z licem Å›ciany. Po obciÄ™ciu ostatków do lica zaciosy nie sÄ… niczym zasÅ‚oniÄ™te, dlatego wszystkie niedoskonaÅ‚oÅ›ci widać. JaskóÅ‚czy ogon wymaga od cieÅ›li dużej precyzji.

            ZasadÄ™ ciosania jaskóÅ‚czego ogona pokazaÅ‚em na rysunkach . Podane wymiary należy traktować orientacyjnie gdyż praktycznie każdy cieÅ›la ma swój sposób.  Å»eby wyznaczyć kÄ…t zaciÄ™cia wÄ™gÅ‚a należy wziąć pod uwagÄ™ wysokość bali, którymi dysponujemy: w przypadku bali wysokich skos może być wiÄ™kszy, w przypadku niskich musi być bardziej pÅ‚aski.  Wyznaczanie tego skosu może siÄ™ odbywać za pomocÄ… szablonu. W przypadku bali o różnych wysokoÅ›ciach lepiej jest wykreÅ›lać wÄ™gÅ‚y za pomocÄ… jakiegokolwiek liniaÅ‚u lub kÄ…ta i przenosić wymiar z bala dolnego na bal górny za pomocÄ… cyrkla (Ryc. 1). Metoda ostatnia jest najbardziej tradycyjna i wymaga od cieÅ›li dużo gÅ‚ówkowania. Stary cieÅ›la kurpiowski opowiadaÅ‚ mi iż  należy korzystać wyÅ‚Ä…cznie z cyrkla, gdyż używajÄ…c szablonów czÅ‚owiek nie musi myÅ›leć a taki stan beztroski natychmiast prowadzi do bÅ‚Ä™dów.

           Wycinanie wÄ™gÅ‚ów jest wykonywane rÄ™cznie- za pomocÄ… siekiery lub cieÅ›licy, mechanicznie - za pomocÄ… piÅ‚ Å‚aÅ„cuchowych i innych maszyn, oraz przy użyciu techniki mieszanej, w których cieÅ›la duże fragmenty usuwa piÅ‚Ä… Å‚aÅ„cuchowÄ… natomiast szczegóÅ‚y wyrabia rÄ™cznie. Na pewno należy wprowadzać zdobycze techniki, jakim jest miÄ™dzy innymi piÅ‚a Å‚aÅ„cuchowa, ale niestety zaciosy, które widziaÅ‚em, wyrabiane rÄ™cznie byÅ‚y zdecydowanie bardziej dopasowane niż te zrobione mechanicznie. (Ryc 2,3).

            JaskóÅ‚cze ogony czÄ™stÄ… bywajÄ… wzbogacone o zamki. Podstawowym zadaniem zamków jest uszczelnienie jaskóÅ‚czych ogonów gdyż w nich jest najwiÄ™cej przeÅ›witów, w zwiÄ…zku z czym, przez naroża budynku ucieka ciepÅ‚o. Obecnie wÅ‚aÅ›nie ze wzglÄ™du na użycie piÅ‚ Å‚aÅ„cuchowych cieÅ›le niechÄ™tnie wykonujÄ… ten szczegóÅ‚. Warto jednak to robić gdyż szczelność budynku jest dużo ważniejsza niż grube ocieplenie. Poniżej podaje przykÅ‚ady takich wiÄ…zaÅ„.  (Ryc. 4,5)

             Czasami zdarzaÅ‚o siÄ™, że mazurskich cieÅ›li ponosiÅ‚a fantazja i modyfikowali jaskóÅ‚czy ogon poprzez zaokrÄ…glenie zaciosów. WiÄ…zanie takie spotkaÅ‚em na Mazurach oraz nieco podobne w sÄ…siadujÄ…cym z Mazurami Powiecie Augustowskim.   Trzeba nie lada wyobraźni żeby wyobrazić sobie ten wÄ™gieÅ‚ rozÅ‚ożony, a co dopiero wymyÅ›lić go i wyciosać w drewnie. WÄ™gÅ‚y te pokazujÄ… absolutne mistrzostwo dawnych cieÅ›li Mazurskich, mistrzostwo jakiego nie osiÄ…gnÄ™li majstrzy z innych regionów, które uchodzÄ… obecnie za najlepsze w Polsce.. Dlatego po raz kolejny powtarzam budownictwo drewniane Niżu Polskiego a Mazur w szczególnoÅ›ci ma cechy wybitne i zastÄ™powanie go budownictwem Góralskim jest niedorzecznoÅ›ciÄ…. (Ryc.6)

             Wypada także wspomnieć o innych wiÄ…zaniach wÄ™gÅ‚ów oraz dlaczego nie należy ich stosować na póÅ‚nocy Polski. WiÄ…zanie na obÅ‚ap to najprostsze z wiÄ…zaÅ„ wÄ™gÅ‚ów. Bale sÄ… pozacinane górÄ… i doÅ‚em na ¼ wysokoÅ›ci, dziÄ™ki czemu bal na spodzie jest obejmowany przez prostopadÅ‚y bal uÅ‚ożony na nim. Na koÅ„ce bali dziaÅ‚a tu siÅ‚a wzdÅ‚uż wÅ‚ókien , dlatego koÅ„cówki sÄ… narażone na odszczepienie. Å»eby temu zapobiec ostatki nie powinny być krótsze niż 20cm. Jest to wiÄ™c sposób budowania nieco bardziej materiaÅ‚ochÅ‚onny niż wiÄ…zanie na jaskóÅ‚czy ogon.

            ObÅ‚apy majÄ… liczne zalety dla wykonawcy, które z punktu widzenia inwestora sÄ… wadami: WiÄ…zanie to jest niezwykle proste dziÄ™ki czemu można w znacznym stopniu zmechanizować produkcjÄ™. Sposób ten zasÅ‚ania styki w miejscu zaciosów, dlatego nie widać niedoskonaÅ‚oÅ›ci.

             WiÄ…zanie na obÅ‚ap  jest najbardziej rozpowszechnionym wiÄ…zaniem w nowoczesnym budownictwie z bali.  Jest to wiÄ…zanie rzadko spotykane w starych budynkach w Polsce, a na Mazurach w ogóle niespotykane. Rozpowszechnia siÄ™ ono dziÄ™ki różnym producentom, którzy swe wzorce czerpiÄ… ze Skandynawii zazwyczaj via Niemcy. Jeden z cieÅ›li z Podhala, który wÅ‚aÅ›nie takie obÅ‚apy wykonywaÅ‚ na Mazurach, powiedziaÅ‚ mi mniej wiÄ™cej: Panie u nas żaden szanujÄ…cy siÄ™ gospodarz nie pozwoliÅ‚by takich ostatków zostawić bo nie widać czy wÄ™gieÅ‚ jest prawidÅ‚owo zaciosany.

            Innym rodzajem wiÄ…zania jest zacios na nakÅ‚adkÄ™ z zamkami. Sposób ten bardzo przypomina jaskóÅ‚czy ogon z zamkami, nie ma jednak skosu a bale trzymajÄ… siÄ™ wyÅ‚Ä…cznie na zamkach, w przeciwieÅ„stwie do jaskóÅ‚czego ogona gdzie podstawowe znaczenie majÄ… kliny na koÅ„cach bali. JaskóÅ‚czy ogon jest zatem o wiele mocniejszym wiÄ…zaniem.

             Jak dotÄ…d nic lepszego niż jaskóÅ‚czy ogon nie wynaleziono. Jeżeli siÄ™ go wzbogaci o zamki bÄ™dziemy mieli wÄ™gieÅ‚ nie tylko mocny ale i szczelny, a czegóż wiÄ™cej potrzeba?!