Polakowi jeno dom drewniany przystoi, a insze domy z błota tudzież kamienia, przez mularzy przysposobione, Frycom i inszemu kacerstwu zostawmy! Onufry Zagłoba |
JeÅ›li wiÄ™c chcemy projektować i budować rzeczy równie piÄ™kne jak nasi przodkowie, konieczne jest dokÅ‚adne zapoznanie siÄ™ ze starymi ukÅ‚adami konstrukcyjnymi. OczywiÅ›cie w dziedzinie konstrukcji jest i zawsze byÅ‚ jakiÅ› rozwój. Jednak musimy Å›wiadomie wybierać odpowiednie Å›rodki do odpowiednich celów, brać zarówno ze wspóÅ‚czesnoÅ›ci jak i z tradycji. W przeciwnym razie nasze umiejÄ™tnoÅ›ci sÄ… ograniczone do kilku tylko "chwytów" modnych w danej chwili.Poznawanie konstrukcji przez ludzi chcÄ…cych swojÄ… wiedzÄ™ wykorzystać praktycznie, jest mocno utrudnione. Najważniejsze dzieÅ‚a na temat budownictwa ludowego sÄ… napisane przez etnografów. Niestety architekci, widocznie do wyższych celów stworzeni, rzadko siÄ™ tym tematem zajmujÄ…. A jest tu ogromne pole do obrobienia. Etnograf nie zajmie siÄ™ problemem przeniesienia rozporu w ustrojach dachowych, a jeżeli nawet to zrobi to jest duże prawdopodobieÅ„stwo że popeÅ‚ni błąd. To nie jest jego dziaÅ‚ka. Dlatego konieczne jest oglÄ…danie istniejÄ…cych obiektów. W Polsce póÅ‚nocnej i wschodniej nie ma z tym problemu. Szczególnie cenne sÄ… obiekty w stanie ruiny, bÄ…dź rozbierane, gdyż wtedy widać wiele szczegóÅ‚ow majÄ…cych podstawowe znaczenie dla caÅ‚ej konstrukcji.Niniejsza strona bÄ™dzie przedstawiaÅ‚a różne rozwiÄ…zania konstrukcyjne, z uwzglÄ™dnieniem obszaru wystÄ™powania, a także czasu w którym poszczególne typy powstawaÅ‚y, dominowaÅ‚y i odchodziÅ‚y w niepamięć. Być może przyczynimy siÄ™ w ten sposób do przywrócenia niektórych rozwiÄ…zaÅ„ do życia, a tym samym do ubogacenia naszego krajobrazu.Na potrzeby niniejszego tekstu podzieliÅ‚em konstrukcjÄ™ budynków drewnianych na dwie grupy zagadnieÅ„:
- Budowa ścian drewnianych
- ustroje dachowe
Konstrukcje dachów sÄ… w luźny tylko sposób zwiÄ…zane z budowÄ… Å›cian. Zdarza siÄ™, że te same ustroje dachowe stojÄ… na różnych typach Å›cian i odwrotnie: na Å›cianach o identycznej budowie wystÄ™pujÄ… różne więźby.
Åšciany dzielimy na:
a) lite, wÅ›ród których mamy:
- wieńcowe
- sumikowo łątkowe
- mieszane
- sÅ‚upowo-ryglowe, wÅ›ród których rozróżniamy wiele podtypów stosownie do użytego wypeÅ‚nienia nazywanych np. murem pruskim, Å›cianÄ… szachulcowÄ… itd.
- nowoczesne szkielety lekkie wÅ›ród których także wyróżniamy wiele podtypów.
a) różnego rodzaju dachy krokwiowe i krokwiowo-jÄ™tkowe. SÄ… to ustroje rozporowe, które ze wzglÄ™du na sposób oparcia dzielimy na:
- dachy z krokwiami opartymi na murłacie
- dachy z krokwiami osadzonymi w belkach stropowych
- dachy krokwiowo-jętkowe z ramami stolcowymi
b) różnego rodzaju dachy pÅ‚atwiowo-kleszczowe
c) dachy wieszarowe
d) konstrukcje mieszane
Powyższy podziaÅ‚ jest jednym z kilku możliwych i na pewno nie oddaje caÅ‚ego bogactwa zjawiska jakim sÄ… konstrukcje drewniane na ziemiach Polski. Na razie jednak, ze wzglÄ™du na obszar którego dotyczy, a wiÄ™c póÅ‚nocno wschodniej polski, oraz ze wzglÄ™du na budynki, które sÄ… gÅ‚ównymi przedmiotem zainteresowania, a wiÄ™c chaÅ‚upy wiejskie, musi wystarczać. Z czasem zapewne bÄ™dzie rozbudowany.