WieÅ› ta, do 1974 roku w gminie BiaÅ‚a Piska posiadaÅ‚a już okoÅ‚o 1500 roku koÅ›cióÅ‚ filialny parafii DrygaÅ‚y. W 1565 roku staÅ‚ siÄ™ samodzielnÄ… parafiÄ….

IstniejÄ…cy tam do 1894 r. koÅ›cióÅ‚ drewniany zasÅ‚uguje na szczególnÄ… uwagÄ™ z kilku powodów. W XIX wieku istniaÅ‚y na Prusach tylko cztery duże koÅ›cioÅ‚y drewniane: w Ostrykole w powiecie EÅ‚k, w Wieliczkach w powiecie Olecko, w Kalinowie w powiecie EÅ‚k i w RóżyÅ„sku Wielkim w powiecie Pisz. Tylko dwa pierwsze istniejÄ… do dziÅ›. 

Omawiana budowla byÅ‚a najmniejsza z wymienionych, ale i najstarsza, ponieważ za sprawÄ… Å›w Erazma, nie byÅ‚a spalona przez Tatarów w 1656 roku. PozostaÅ‚e trzy z wymienionych Å›wiÄ…tyÅ„ powstaÅ‚y po tym roku. Z racji na użyty materiaÅ‚ oraz wiek tego koÅ›cioÅ‚a można rzucić Å›wiatÅ‚o na poczÄ…tki budownictwa monumentalnego na Mazurach w ogóle, gdyż byÅ‚o to najpierw budownictwo drewniane.

KoÅ›cióÅ‚ w RożyÅ„sku Wielkim istniaÅ‚ już w 1590 roku, ale mógÅ‚ powstać dużo wczeÅ›niej. Boetticher twierdzi nawet iż powstaÅ‚ w czasach katolickich, a wiÄ™c przed 1525 rokiem. ByÅ‚a to budowla skÅ‚adajÄ…ca siÄ™ z korpusu o kwadratowym rzucie i wyodrÄ™bnionego wielobocznie zamkniÄ™tego prezbiterium. Od zachodu wybudowano wieżę, która byÅ‚a w rzucie prostokÄ…tna, bÄ…dź kwadratowa z jednÄ… trzeciÄ… wÅ‚Ä…czono w obrÄ™b korpusu, co może sugerować iż wieża powstaÅ‚a od razu. Jeżeli tak byÅ‚o w istocie koÅ›cióÅ‚ ten byÅ‚ rzadkoÅ›ciÄ…, gdyż wieże koÅ›cioÅ‚ów drewnianych dobudowywano zazwyczaj później, czasami nawet kilkaset lat po powstaniu Å›wiÄ…tyni.

Rozplanowanie korpusu koÅ›cioÅ‚a przypomina wiele piÄ™tnastowiecznych koÅ›cioÅ‚ów polskich, wymienić tu można koÅ›cioÅ‚y w Haczowie, Zborówku, Mogile i wiele innych MaÅ‚opolskich Å›wiÄ…tyÅ„. Różni ten koÅ›cióÅ‚ od wymienionych Å›ciÄ™cie zachodnich narożników charakterystyczne dla drewnianych Å›wiÄ…tyÅ„ Prus. Takie rozwiÄ…zanie rzutu Å›wiÄ…tyni wynikajÄ…ce z katolickich tradycji, byÅ‚o powielane w nastÄ™pnych koÅ›cioÅ‚ach jeszcze przez ponad dwieÅ›cie lat i Å›wiadczy o maÅ‚ej podatnoÅ›ci ówczesnych cieÅ›li na innowacje. Z tego można wnioskować, że dużo starsze koÅ›cioÅ‚y powstajÄ…ce od poczÄ…tku istnienia PaÅ„stwa Zakonnego mogÅ‚y wyglÄ…dać podobnie. W korpusie dwa rzÄ™dy sÅ‚upów dzieliÅ‚y wnÄ™trze na trzy nawy. Empory, czyli obszerne balkony wzdÅ‚uż Å›cian koÅ›cioÅ‚a, element charakterystyczny dla Å›wiÄ…tyÅ„ protestanckich, staÅ‚y na wÅ‚asnych sÅ‚upach, co może sugerować iż dobudowano je później. Åšciany koÅ›cioÅ‚a wzniesione byÅ‚y w konstrukcji wieÅ„cowej oszalowanej pionowymi deskami. Wieżę, wykonanÄ… w konstrukcji szkieletowej także oszalowanej. 

Wyposażenie wnÄ™trza nosiÅ‚o cechy renesansu niderlandzkiego, który byÅ‚ modny na Prusach od poÅ‚owy lat trzydziestych szesnastego wieku przez nastÄ™pnych sto lat z okÅ‚adem. Na uwagÄ™ zasÅ‚ugiwaÅ‚ oÅ‚tarz, na którym widniaÅ‚ rok 1667. W tym roku mógÅ‚ powstać, ale bardzo prawdopodobne jest iż powstaÅ‚ wczeÅ›niej a w podanym roku byÅ‚ przemalowany. CentralnÄ… kwaterÄ™ oÅ‚tarza, obramowanÄ… dwoma kolumnami korynckimi i belkowaniem, zajmowaÅ‚ olejny obraz przedstawiajÄ…cy Jezusa ukrzyżowanego oraz MaryjÄ™, MariÄ™ MagdalenÄ™ i Jana ApostoÅ‚a. Na prawo i lewo znajdowaÅ‚y siÄ™ przedstawienia czterech ewangelistów w bogato rzeźbionych ramach. W górnej, niskiej kondygnacji oÅ‚tarza byÅ‚o namalowane WniebowstÄ…pienie, obramowane dwiema również namalowanymi kolumnami i belkowaniem. OÅ‚tarz ten znajduje siÄ™ obecnie w kopii koÅ›cioÅ‚a z Rychnowa w Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku.

Po prawej stronie znajdowaÅ‚a siÄ™ ambona, z datÄ… 1687, prawdopodobnie starsza. Namalowano na niej temperami czterech ewangelistów, anioÅ‚a z palmÄ…, oraz postacie fundatorów ambony. Pod Å›cianÄ… prezbiterium ustawione byÅ‚y niewyszukane stalle z polskimi napisami. Na belce znajdujÄ…cej siÄ™ na styku prezbiterium z nawÄ…, czyli tzw. belce tÄ™czowej umieszczono Krucyfiks. 

KoÅ›cióÅ‚ posiadaÅ‚ w oknach witraże. Kronika koÅ›cielna podaje że wÅ‚aÅ›nie na widok tych witraży, oraz obrazu Å›w. Erazma, Tatarzy w 1656 roku ugasili już rozniecony ogieÅ„ dziÄ™ki czemu Å›wiÄ…tynia przetrwaÅ‚a ten najazd w przeciwieÅ„stwie do wiÄ™kszoÅ›ci zabudowy wsi. Raz do roku 6 sierpnia odbywaÅ‚y siÄ™ do RożyÅ„ska pielgrzymki. 

Ta najstarsza drewniana budowla na Prusach doczekaÅ‚a siÄ™ wielu opracowaÅ„, byÅ‚a znana i doceniana w Å›rodowisku naukowym. Pod koniec XIX w. wybudowano tuż przy niej, jak to pisze w swoim dziele Boetticher "schÅ‘n gebaute" koÅ›cióÅ‚ neogotycki. Kilka lat staÅ‚y obok siebie, po czym stary koÅ›cióÅ‚ zostaÅ‚ rozebrany. Dzisiaj widzimy jasno iż byÅ‚o to barbarzyÅ„stwo. Niepotrzebni byli Tatarzy, czy też Rosjanie, Prusacy sami siebie pozbawili skarbu, o którym wiedzieli, że jest wartoÅ›ciowy.