LeÅ›niczówka ta od kilku lat staÅ‚a pusta, NadleÅ›nictwo MaskuliÅ„skie, które jest wÅ‚aÅ›cicielem budynku uznaÅ‚o utrzymywanie w tym miejscu osady leÅ›nej za bezzasadne. ZespóÅ‚ LeÅ›niczówki Zdróżno zostaÅ‚ w 2004 roku umieszczony w rejestrze zabytków Województwa WarmiÅ„sko Mazurskiego. Dlatego powstaÅ‚ pomysÅ‚ przeniesienia poszczególnych budynków leÅ›niczówki do Muzeum Kultury Ludowej w WÄ™gorzewie. Å»eby te prace wykonać należaÅ‚o zrobić szczegóÅ‚owo inwentaryzacjÄ™ architektoniczno-konserwatorsko, z czym zwrócono siÄ™ do mnie. Zdróżno wczeÅ›niej znaÅ‚em tylko ze zdjęć i opowieÅ›ci, gdyż znajduje siÄ™ dość gÅ‚Ä™boko w lesie, z dala od ogólnie dostÄ™pnych dróg.
W trakcie wykonywania zleconych mi prac najpierw In situ, później wykonujÄ…c rysunki w pracowni, stwierdziÅ‚em że mam do czynienia z obiektem nietypowym, a nawet wyjÄ…tkowym zasÅ‚ugujÄ…cym na zachowanie dla potomnych. Badanie tej leÅ›niczówki wnosi nowe elementy do wiedzy o dawnym budownictwie a wiedza o niej zasÅ‚uguje na popularyzacjÄ™. Dlatego też postanowiÅ‚em efekty mojej pracy zaprezentować w postaci niniejszego artykuÅ‚u.
LeÅ›niczówka Zdróżno znajduje siÄ™ okoÅ‚o 5 km na poÅ‚udniowy zachód od centrum Nidy i okoÅ‚o 1,5 km na wschód od przystanku kolejowego Karwica Mazurska. W skÅ‚ad zespoÅ‚u leÅ›niczówki wchodzÄ… nastÄ™pujÄ…ce elementy
- LeÅ›niczówka,
- Stodoła
- Stajnia,
- Kuchnia wolnostojÄ…ca,
- piwnica wolnostojÄ…ca,
- suchy ustęp
Wymienionym wyżej budynkom towarzyszy wspaniaÅ‚a roÅ›linność wÅ›ród której wyróżniajÄ… siÄ™ olbrzymie dÄ™by , najpewniej sadzone w momencie zaÅ‚ożenia osady . OkoÅ‚o 100 m na póÅ‚noc od zabudowaÅ„ znajduje siÄ™ cmentarz zaÅ‚ożony dla mieszkaÅ„ców tej leÅ›niczówki. . Na cmentarzu zachowaÅ‚o siÄ™ kilka grobów, na dwu z nich znajdujÄ… siÄ™ krzyże z napisami jeden z roku 1878 drugi z 1876.
KsztaÅ‚t osady wynika z uksztaÅ‚towania otaczajÄ…cych go dróg, a nie odwrotnie z czego można wnioskować, że jak wiÄ™kszość osad leÅ›nych powstaÅ‚a na tzw. surowym korzeniu, już po uksztaÅ‚towaniu siÄ™ nowoczesnej gospodarki leÅ›nej. Osada od póÅ‚nocy, i zachodu przylega do Å›ciany lasu, dziÄ™ki czemu ma bardzo korzystne nasÅ‚onecznienie i ochronÄ™ od najbardziej dokuczliwych wiatrów – póÅ‚nocnych i zachodnich.
Budynek mieszkalny
Najważniejszym elementem zespoÅ‚u jest oczywiÅ›cie leÅ›niczówka usytuowana w poÅ‚udniowo zachodniej części osady, poÅ‚udnikowo. Od poÅ‚udnia sÄ…siaduje ona z polem uprawnym, od zachodu z drogÄ… a za niÄ… z lasem, od wschodu z dziedziÅ„cem.
Jest to budynek częściowo podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z poddaszem użytkowym. Obecnie leÅ›niczówka ma dwa wejÅ›cia, obydwa w szczytach, jest to zatem budynek wÄ…skofrontowy. Na Mazurach budowano zazwyczaj budynki szerokofrontowe to znaczy z wejÅ›ciem w Å›cianie dÅ‚uższej pod okapem. Istnieje wiele przesÅ‚anek że obecny ukÅ‚ad jest wynikiem przebudowy a budynek ten prawdopodobnie byÅ‚ kiedyÅ› szerokofrontowy tak jak wiÄ™kszość domów na Mazurach.
Dom ten obecnie jest podzielona na dwa mieszkania. Przeznaczenie poszczególnych pomieszczeÅ„ z racji na posuniÄ™tÄ… dewastacjÄ™ jest niecaÅ‚kowicie czytelne. Zastosowane w budynku leÅ›niczówki materiaÅ‚y to zestaw typowy dla mazur, choć nietypowe jest użycie tylu rodzajów materiaÅ‚ów i technik budowlanych w jednym tylko budynku .
Åšciany piwnic zbudowane sÄ… z dużego kamienia polnego. Pod budynkiem znajdujÄ… siÄ™ dwie nie poÅ‚Ä…czone ze sobÄ… piwnice. W piwnicy póÅ‚nocnej jest sklepienie odcinkowe ze starannie uÅ‚ożonej w jodeÅ‚kÄ™ na romb cegÅ‚y.
W części poÅ‚udniowej nad piwnicÄ… znajduje siÄ™ strop Klaina typowy dla miÄ™dzywojnia i pierwszych lat po II wojnie Å›wiatowej. Jest to bardzo dziwne, że pod częściÄ… ewidentnie starszÄ…, mamy nowszy strop nad piwnicÄ… na którym zresztÄ… opiera siÄ™ część Å›cian konstrukcyjnych. Na Å›cianach tej piwnicy widać pachy sklepienne- Å›lad po pierwotnym sklepieniu. ByÅ‚o to sklepienie podobne do tego z części póÅ‚nocnej.
ZewnÄ™trzne Å›ciany parteru majÄ… dwojakÄ… konstrukcjÄ™: caÅ‚a Å›ciana poÅ‚udniowa, 2/3 Å›ciany wschodniej i ¾ Å›ciany zachodniej – sÄ… wieÅ„cowe z bali sosnowych, prostokÄ…tnych o przeciÄ™tnych wymiarach 12,5x28cm, wiÄ…zane w narożach na jaskóÅ‚czy ogon bez ostatków, czyli wystajÄ…cych koÅ„cówek. Natomiast caÅ‚a Å›ciana póÅ‚nocna, ¼ Å›ciany zachodniej i 1/3 Å›ciany wschodniej sÄ… wymurowane z cegÅ‚y ceramicznej peÅ‚nej o wymiarach 13x27x7cm wÄ…tkiem kowadeÅ‚kowym. Grubość tych Å›cian to póÅ‚torej cegÅ‚y. Kolor, ksztaÅ‚t cegieÅ‚ i sposób murowania sÄ… typowe dla poczÄ…tku XX wieku.
Åšciany wewnÄ™trzne parteru także sÄ… dwojakiego rodzaju: murowane i drewniane. W Å›cianach murowanych po skuciu tynków możemy siÄ™ doszukać co najmniej dwu, a być może trzech rodzajów, wykonanych z różnej cegÅ‚y, różnie tynkowanych. W Å›rodkowej części przy kuchni sÄ… zachowane fragmenty czarnej kuchni ze starszej cegÅ‚y, nie tynkowanej, pobielonej, tynk rzucono później na pobiaÅ‚Ä™. W póÅ‚nocnej Å›cianie dawnej czarnej kuchni widać wnÄ™kÄ™ która po skuciu tynku okazaÅ‚a siÄ™ być dawnym otworem drzwiowym, lub otworem na tzw. kuchniÄ™ wnÄ™kowÄ…. Okap nad obecnÄ… kuchniÄ… zostaÅ‚ wykonany z wykorzystaniem górnych partii Å›cian czarnej kuchni , których ciężar przeniesiono na podciÄ…g wykonany z dwu szyn kolejowych.
Wnętrza są tynkowane tynkiem wapiennym na ścianach murowanych i tynkiem glinianym na ścianach drewnianych. Nad parterem znajduje się strop belkowy- z belek 20x26cm z pułapem z żerdzi przymocowanych we wpusty w belkach. Żerdzie te są owinięte sianem z gliną. Całość od spodu otynkowano. Na belki są przybite deski podłogowe gr 30mm.
Schody znajdujÄ… siÄ™ tylko w części poÅ‚udniowej, mieszkanie póÅ‚nocne nie miaÅ‚o dostÄ™pu na strych. SÄ… to schody drewniane zabiegowe wsparte na policzkach, peÅ‚ne.
Budynek nie posiada Å›cianek kolankowych. Szczyt poÅ‚udniowy jest szkieletowy z wypeÅ‚nieniem cegÅ‚Ä…, póÅ‚nocny ceglany murowany tak jak Å›ciana parteru ale na grubość jednej cegÅ‚y.
Więźba leÅ›niczówki skÅ‚ada siÄ™ z dwu różnych części: 13 par krokwi liczÄ…c od poÅ‚udnia ma wymiar 16x18 pozostaÅ‚e 3 pary majÄ… wymiar 11/16 cm. MurÅ‚aty podpierajÄ…ce owych 13 par krokwi leżą na belkach stropowych natomiast murÅ‚aty w części póÅ‚nocnej leżą na warstwie cegieÅ‚. 13 par krokwi od poÅ‚udnia jest podpieranych dodatkowo przez dwie pÅ‚atwie w okoÅ‚o poÅ‚owie dÅ‚ugoÅ›ci i pÅ‚atew kalenicowÄ…, pozostaÅ‚e trzy pary majÄ… tylko podparcie w poÅ‚owie, nie posiadajÄ… pÅ‚atwi kalenicowej. PÅ‚atew kalenicowa jest podparta w 4 miejscach: w szczycie poÅ‚udniowym, na kozÅ‚ach utworzonych z dodatkowej pary krokwi pod krokwiami 5 i 10 liczÄ…c od poÅ‚udnia i za pomocÄ… sÅ‚upka pod krokwiÄ… 12 w miejscu gdzie byÅ‚a dawna Å›ciana szczytowa. Na 12 parze krokwi zachowane sÄ… Å›lady po ryglach i sÅ‚upach dawnej Å›ciany szczytowej podobnej do tej od strony poÅ‚udniowej.
Na krokwiach uÅ‚ożone jest deskowanie peÅ‚ne na zakÅ‚ad, Å‚aty i dachówka ceramiczna holenderka. UkÅ‚ad więźby dachowej nad częściÄ… starszÄ…, a wiÄ™c w wiÄ™kszej części budynku jest wyjÄ…tkowy i nie znam analogicznych przykÅ‚adów w budownictwie ludowym.
Nad reliktami czarnej kuchni na parterze znajduje się na poddaszu wędzarnia, sklepiona sklepieniem ceglanym, odcinkowym.
Powyższe dane pozwalajÄ… na wyodrÄ™bnienie kilku faz w których budynek powstaÅ‚, byÅ‚ rozbudowywany i przebudowywany.:
I faza: LeÅ›niczówka drewniana ze Å›cianami z bala sosnowego, i szczytami szkieletowymi wypeÅ‚nionymi cegÅ‚Ä…. Budynek ten miaÅ‚ wymiary: 1074x1014cm. ByÅ‚ wiÄ™c niemalże kwadratowy. To dość wyjÄ…tkowy ksztaÅ‚t jak na dom mazurski.
Mniej więcej w środku budynku, z przesunięciem ku ścianie zachodniej stała czarna kuchnia. Na temat podziału wnętrz tego budynku nie można zbyt wiele powiedzieć, ale przez analogie należy się spodziewać że był to budynek szerokofrontowy to znaczy wejście znajdowało się w ścianie dłuższej być może pośrodku tej ściany.
Z powodu późniejszej gruntownej przebudowy i zbyt maÅ‚ej iloÅ›ci odkrywek, nie można jednoznacznie przesÄ…dzić o dyspozycji wnÄ™trz pierwszej leÅ›niczówki. Å»eby datować szczegóÅ‚owo pierwszÄ… fazÄ™, należaÅ‚oby wykonać badania dendrochronologiczne. Póki co do prób datowania tego budynku bÄ™dÄ… nam pomocne nastÄ™pujÄ…ce fakty:
- Osada istniaÅ‚a w 1876 roku gdyż z tego roku pochodzi grób na cmentarzu zaÅ‚ożonym dla tej osady,
- leÅ›niczówka byÅ‚a rozbudowywana na poczÄ…tku XX wieku, a zatem musiaÅ‚a w tym czasie już od kilkunastu, może kilkudziesiÄ™ciu lat istnieć.
- Nietypowy układ więźby , występowanie czarnej kuchni, oraz użyte techniki budowlane sugerują, że mamy do czynienia z budynkiem z drugiej lub trzeciej ćwierci XIX wieku..
II faza. Rozbudowano leÅ›niczówkÄ™ w kierunku póÅ‚nocnym. Rozbudowa ta byÅ‚a zapewne wykonywana na fali prosperity budowlanej z poczÄ…tku XX wieku podczas której powstaÅ‚o wiÄ™kszość zachowanych na Mazurach leÅ›niczówek, szkóÅ‚ wiejskich i koÅ›cioÅ‚ów. W trakcie tej rozbudowy likwidacji ulegÅ‚a dawna Å›ciana póÅ‚nocna i fragment wschodniej . Więźba nad starÄ… częściÄ… pozostaÅ‚a niezmieniona dodano tylko 3 pary krokwii nad nowÄ… częściÄ…. Być może też wtedy zlikwidowano poÅ‚udniowÄ… i zachodniÄ… Å›cianÄ™ czarnej kuchni na parterze, a ciężar jej murów z poddasza przeniesiono na stalowy podciÄ…g.
III faza. NastÄ…piÅ‚o zawalenie bÄ…dź wyburzenie sklepienia w piwnicy poÅ‚udniowej. W to miejsce powstaÅ‚ strop Klaina, na którym wzniesiono Å›ciany wydzielajÄ…ce sieÅ„. Wtedy też być może dostawiono widocznÄ… na ryc.1 obszernÄ… werandÄ™. Faza ta to prawdopodobnie okres po I wojnie.
IV faza. Dobudowa szpetnej przybudówki, rozbiórka werandy i budowa w to miejsce ganka. Po 1945 roku.
W bryle leÅ›niczówki najciekawsza jest oczywiÅ›cie część najstarsza. Jest ona w znacznej mierze zachowana i czytelna. Budynek z I fazy jest prawdopodobnie najstarszÄ… zachowanÄ… leÅ›niczówkÄ… na Mazurach.
StodoÅ‚a znajduje siÄ™ w póÅ‚nocno-wschodniej czÄ™sci osady. Jest ustawiona podobnie jak leÅ›niczówka, poÅ‚udnikowo. Jej wnÄ™trze jest podzielone nietypowo na jeden przejazd i trzy sÄ…sieki- jeden po póÅ‚nocnej stronie od przejazdu, dwa po poÅ‚udniowej.
CokóÅ‚ i fundament stodoÅ‚y wykonane sÄ… z kamienia polnego i zwieÅ„czone cegÅ‚Ä….. Konstrukcja Å›cian parteru skÅ‚ada siÄ™ z dwu różnych części. PóÅ‚nocna- to okoÅ‚o 2/3 budynku, konstrukcja Å›cian tej części w znacznym stopniu wykonana jest z dÄ™bu, sÅ‚upy i rygle sÄ… zmontowane gÄ™sto, tak jakby Å›ciany miaÅ‚y być wypeÅ‚nione cegÅ‚Ä… lub szachulcem. W części poÅ‚udniowej sosnowe sÅ‚upy i rygle sÄ… znacznie rzadsze, aczkolwiek wykonane ze znacznie grubszych elementów.
Dach na stodole jest dwuspadowy, pÅ‚atwiowo-kleszczowy. W części póÅ‚nocnej nad sÄ…siekami znajdujÄ… siÄ™ dodatkowe pÅ‚atwie stężajÄ…cÄ™ konstrukcjÄ™. CaÅ‚ość jest pokryta deskowaniem na zakÅ‚ad i dachówkÄ… karpiówkÄ… na Å‚atach. Ewenementem jest posadzka w przejeździe, wykonana z desek dÄ™bowych gr 5 cm.
StodoÅ‚a jest podobnie jak leÅ›niczówka budowlÄ… powstaÅ‚Ä… w kilku etapach:
OkoÅ‚o 2/3 budynku powstaÅ‚o być może razem z leÅ›niczówkÄ… to jest w 2-3 ćwierci XIX wieku. Z tego okresu zachowane sÄ… trzy Å›ciany z czterech: Wschodnia, PóÅ‚nocna i Zachodnia, oraz caÅ‚a więźba dachowa. PozostaÅ‚a 1/3 budynku zostaÅ‚a dostawiona od strony poÅ‚udniowej później, być może razem z drugÄ… bÄ…dź trzeciÄ… fazÄ… budowy leÅ›niczówki. Dobudowano wtedy sÄ…siek od strony poÅ‚udniowej, tym samym wydÅ‚użono budynek o okoÅ‚o ½.
StodoÅ‚a ta na pozór caÅ‚kiem zwyczajna ma nietypowy ukÅ‚ad konstrukcyjny, znaczna część elementów konstrukcji jest dÄ™bowa, co sprawia że jest to obiekt wyjÄ…tkowy.
Stajnia
Znajduje się w południowo-wschodniej części osady. Obiekt ten tak jak pozostałe ustawiony jest południkowo.
Jest to budynek parterowy, niepodpiwniczony z użytkowym poddaszem, szerokofrontowy. Parter podzielony jest na dwie grupy pomieszczeÅ„ z osobnymi wejÅ›ciami. SÄ… tu pomieszczenia przeznaczone dla krów, koni, drobiu. Poddasze przeznaczone byÅ‚o zapewne na gromadzenie zboża, o czym Å›wiadczÄ… potężne belki stropowe.
Fundamenty stajni wykonane sÄ… z kamienia.W budynku tym zachowaÅ‚y siÄ™ różne posadzki: bruk kamienny, bruk ceglany i bruk drewniany.
Zewnętrzne ściany stajni murowane są na grubość 1,5 cegły, w układzie kowadełkowym. Ściany wewnętrzne to szkielet drewniany gr 14 cm wypełniony cegłą ceramiczną. Nad parterem znajduje się strop belkowy, goły, z belek 22x28.
Dach na stajni jest dwuspadowy wykonany w konstrukcji płatwiowo- kleszczczowej
Na dachu tak jak w pozostaÅ‚ych budynkach leży deskowaniem peÅ‚ne na zakÅ‚ad i dachówka holenderka .
Budynek stajni jest w przeciwieÅ„stwie do stodoÅ‚y i leÅ›niczówki budynkiem jednorodnym. PowstaÅ‚ prawdopodobnie wraz z drugÄ… fazÄ… leÅ›niczówki na poczÄ…tku XX wieku.
Kuchnia wolnostojÄ…ca.
Budynek kuchni znajduje siÄ™ w poÅ‚udniowej części siedliska, pomiÄ™dzy leÅ›niczówkÄ… a stajniÄ…. Jest to niewielki, parterowy, budynek, z dostawionym piecem chlebowym. Czeluść pieca jest obecnie zamurowana. Åšciany kuchni wykonane sÄ… z cegÅ‚y ceramicznej w ukÅ‚adzie kowadeÅ‚kowym jak w stajni.Dach krokwiowy, nakryty dachówkÄ… ceramicznÄ…. Nad piecem osobny daszek pokryty wtórnie eternitem.
Budynek kuchni wolnostojÄ…cej jest obiektem typowym dla budownictwa leÅ›nego z przeÅ‚omu XIX i XXwieku. W wielu przekazach budynek tego typu bywa nazywany pralniÄ…, miaÅ‚ on wiÄ™c kilka różnych zastosowaÅ„ zwiÄ…zanych z gospodarstwem domowym. ZachowaÅ‚y siÄ™ liczne przykÅ‚ady tego typu budowli, zazwyczaj jednak dużo bardziej przeksztaÅ‚conych niż w przypadku Zdróżna.. Kuchnia ta powstaÅ‚a zapewne razem z drugÄ… fazÄ… leÅ›niczówki i stajniÄ… okoÅ‚o roku 1900.
Piwnica wolnostojÄ…ca
Znajduje siÄ™ ona w póÅ‚nocnej części dziaÅ‚ki nieopodal leÅ›niczówki. Jest to budowla pogrążona w ziemi, przeznaczona do przechowywania pÅ‚odów rolnych, lub lodu.
Åšciany piwnicy wykonane sÄ… z kamienia polnego, natomiast posadzka i schody sÄ… ceglane. Sklepienie piwnicy to koleba ceglana wzmocniona dwoma gurtami. Piwnica zostaÅ‚a zwentylowana za pomocÄ… otworów w sklepieni i w Å›cianie szczytowej. Obecnie obydwa otwory sÄ… zaÅ›lepione.
Piwnica ta to obiekt typowy w budownictwie początku XX wieku. Jak na tak skromny budynek jest ona niezwykle starannie zbudowana z doskonałego materiału.
Na Prusach byÅ‚o niewiele budynków drewnianych, co miaÅ‚o także przeÅ‚ożenie na budownictwo leÅ›ne. Gros leÅ›niczówek to budynki murowane z przeÅ‚omu XIX i XX wieku których na terenie caÅ‚ych Prus sÄ… setki a może nawet tysiÄ…ce. LeÅ›niczówki drewniane to rzadkość na Mazurach. Te które sÄ… to gÅ‚ównie obiekty z miÄ™dzywojnia kiedy to z jednej strony Niemcy byÅ‚y sÅ‚abe i biedne, z drugiej strony panowaÅ‚a moda na wiejskość. LeÅ›niczówek z tego okresu na Mazurach jest dość dużo gdyż Mazury byÅ‚y mocno zniszczone po I wojnie i należaÅ‚o szybko infrastrukturÄ™ leÅ›nÄ… odbudować. WymieniÄ™ tu kilka z nich: Mendryny (ndl Olsztyn) Szymany (ndl. Wielbark) Osada Grabka (ndl Jedwabno) LeÅ›niczówka Piecki (ndl StrzaÅ‚owo) PÅ‚ytnica (ndl. Podanin, RDLP PiÅ‚a) Kwatera MyÅ›liwska „Krystyna” Ndl Kluczbork, leÅ›niczówka JaÅ›niewo w ndl. Nowe Ramuki.
Wyżej wymienione budynki sÄ… na ogóÅ‚ bardzo podobne do siebie gdyż powstawaÅ‚y na podstawie kilku projektów typowych w różny sposób modyfikowanych. W spisie tym umieÅ›ciÅ‚em nie tylko leÅ›niczówki z Mazur, ale także Pomorza Zachodniego i ze ÅšlÄ…ska. Widać zatem że leÅ›niczówki te nie byÅ‚y charakterystyczne tylko dla Mazur czy Prus, ale budowano je na terenie caÅ‚ych ówczesnych Niemiec.
LeÅ›niczówek drewnianych z terenu Prus, które powstaÅ‚y wczeÅ›niej niż wyżej wymienione a wiÄ™c w XIX wieku jest zaledwie kilka. NajstarszÄ… o jakiej wiem jest drewniana gajówka z 1810 roku w osadzie KoloÅ„ska Huta.( ndl Kartuzy). KolejnÄ… na pewnÄ… XIX wiecznÄ… jest leÅ›niczówka Duży KamieÅ„ zwiÄ…zana z dobrami w Sztynorcie. Zapewne leÅ›niczówka Jeziorko w ndl. StrzaÅ‚owo jest starsza niż z poczÄ…tku XX wieku. W tym jakże wÄ…skim gronie należy umieÅ›cić Zdróżno. Spis ten jest zapewne niepeÅ‚ny, ale nawet gdy po wnikliwych poszukiwaniach powiÄ™kszylibyÅ›my go o 100% to caÅ‚y czas byÅ‚oby to zaledwie kilka sztuk. Co gorsza, aż trzy z wymienionych leÅ›niczówek: Zdróżno, Duży KamieÅ„ i Jeziorko sÄ… obecnie niezamieszkane i przeznaczone do wyburzenia
Czym sÄ… leÅ›niczówki dla krajobrazu Mazur piÄ™knie napisali Wojciech Kass i Krzysztof Worobiec w 12 nr Znad Pisy w artykule: ”GinÄ…ce leÅ›niczówki Puszczy Piskiej” LeÅ›niczówki dla Mazur sÄ… tym czym dwory dla dawnej Polski- oÅ›rodkami kultury oÅ›wiaty i rozwoju. DziÄ™ki licznym dzieÅ‚om literackim krajobraz Mazurski już na zawsze bÄ™dzie siÄ™ kojarzyÅ‚ nie tylko z jeziorami i borami sosnowymi ale wÅ‚aÅ›nie z leÅ›niczówkami ukrytymi gdzieÅ› w owych borach. Dlatego powinno siÄ™ z dużo wiÄ™kszym pietyzmem podchodzić do najstarszych leÅ›niczówek, gdyż wÅ‚aÅ›nie one decydujÄ… o wyjÄ…tkowoÅ›ci tutejszego krajobrazu. O ich losie nie może decydować tylko i wyÅ‚Ä…cznie doraźny rachunek ekonomiczny, tym bardziej, że obiekty te obecnie doprowadzone do ruiny, znajdujÄ… siÄ™ w tak piÄ™knych miejscach iż mogÅ‚yby przynosić dochód po doprowadzeniu ich do stanu używalnoÅ›ci. Mam nadzieje że niniejszy artykuÅ‚ nie jest epitafium Zdróżna i nastÄ™pne pokolenia bÄ™dÄ… mogÅ‚y siÄ™ cieszyć jej urokiem.
Literatura:
Kass W. Worobiec K., GinÄ…ce leÅ›niczówki Puszczy Piskiej, Znad Pisy nr 12, Pisz 2003
Wiechert E. ,Lasy i ludzie, Olsztyn 1976
Architektura sadyb leśnych, Warszawa 2004